ÇENE KİLİTLENMESİ, DİŞ SIKMA(BRUKSİZM), ÇENE KAYMASI VE ÇENE AĞRILARI TEDAVİLERİ
Temporomandibular Rahatsızlıklar toplumda oldukça sık görülen rahatsızlıklar olup kişinin yaşam kalitesini ciddi şekilde etkileyebilmektedir. TME ile ilgili şikayetler sadece eklem bölgesinde değil çenelerde, göz, kulak, burun, boğaz bölgelerinde de olabilmektedir. Hastaların %95’inin ilk şikayeti; kendiliğinden ya da fonksiyonla oluşan baş ve boyun bölgesindeki ağrılardır ve bu durumda hekimlerin karşılaştığı en büyük problem ise bu ağrıların kronik ağrıya dönüşebilmesidir. Doğru ve zamanında yapılan tanı hastalığın geleceğinde büyük önem taşımaktadır. Bu site sizlere rehber olabilmek amacıyla hazırlanmıştır.
TME rahatsızlığına sahip olduğunuzu düşünüyorsanız;
Dikkat Öncelikle yumuşak gıdalarla beslenmeye özen gösterin, sakız çiğnemekten ve aşırı çene hareketlerinden kaçının, ağrınız şiddetli ise her zaman kullandığınız bir ağrı kesici ile ağrınızı hafifletebilirsiniz .Ancak uzun süreli kullanımı önerilmez.
Dikkat Cerrahi tedavilerin başarısı oldukça düşüktür, kesin endikasyonları ( tümör,)dışında konservatif tedavilerin yetersiz kaldığı durumlarda var olan problem kişinin sosyal yaşantısını ciddi şekilde etkiliyorsa düşünülebilir.
TME NEREDEDİR VE FONKSİYONU NEDİR?
TME, kulaklarınızın hemen önünde yerleşmiştir, alt çeneyi kafatasına bağlar. Elinizi bu bölgeye yerleştirerek ağzınızı açıp kapattığınızda eklemin hareketini rahatlıkla hissedebilirsiniz. Çene hareketleriniz çeşitli çiğneme kasları ile kontrol edilmektedir.Bu hareketlerin düzgün bir şekilde gerçekleşmesi için bu bölgede bir kıkırdak bir disk bulunmaktadır.Bu disk sayesinde çiğneme ile ekleme gelen aşırı yükler karşılanabilmektedir.
TEMPOROMANDİBULAR EKLEM BOZUKUKLARI
Temporomandibular eklem bozuklukları eklem içerisindeki yumuşak ve sert dokuları ve/yada çiğneme kaslarını içeren problemlerin bütünüdür. Amerikan akademisinin yaptığı sınıflamaya göre19 alt grubu bulunmaktadır. Düşünüldüğü gibi sadece eklem içinden kaynaklanmayabilir.Örneğin ağız açmasında kısıtlılık olan bir kişinin problemi eklem içi bir bozukluktan değilde kaslarından kaynaklanan bir durum olabilir.Ya da her ikisi birden olabilir.Tek ya da her iki taraftaki ekleminizi ve/ ya da kasınızı değişik şiddette etkileyebilir. Bu durum konuşma, yemek yeme, çiğneme ,yutkunma, esneme gibi fonksiyonlarınızı kısıtlayabilir.
TEMPOROMADİBULAR EKLEM BOZUKLUKLARİNIN KLİNİK BELİRTİLERİ
Başlıca 4 belirtisi vardır;
Çene hareketlerinde kısıtlılık
Çene hareketleri sırasında sürtünme ya da tıklama sesleri
Çiğneme kaslarında ağrı
Ağız açılırken çene ucunun farklı yönlere kayması
Sıkça görülen diğer belirtiler;
Kulak ağrısı, kulakta basınç hissi
Kronik yorgunluk
Baş ağrısı (migren)
Boyun ağrısı
Baş dönmesi
Görme problemleri
BRUKSİZM
Bruksizm kısaca dişlerin gıcırdatılması anlamını taşımaktadır. Toplumda görülme oranı %6-91 oranında değişmektedir. Hem çocuklarda hemde erişkinlerde görülebilmektedir. Eskiden gece ve gündüz bruksizmi diye sınıflandırılırken artık uyku ve uyanık halde görülen bruksizmi olarak sınıflandırılmaktadır. Uyku bruksizminde ritmik olarak çiğneme kasları kasılmaktadır. Uyku bruksizmi Santral Sinir Sisteminden kaynaklanır ve ve uykunun hafiflediği dönemlerle ilişkili olarak ortaya çıkar ve bir çeşit uyku bozukluğunun habercisi olabilir. Uyanık halde görülen bruksizm ise bir nevi tik olarak düşünülür ve günlük stresle alakalıdır. Bruksizmi ayrıca primer ve sekonder olarak da ikiye ayırabiliriz. Primer buksizmde altta yatan herhangi bir medikal durum yokken sekonder bruksizmde medikal yada psikiyatrik bir durum sözkonusudur. Bir kişinin bruksizm yapıp yapmadığını anlamak ağız içi belirtilerine bakarak mümkündür. En önemli bulgusu dişler üzerindeki aşınmalardır.
BRUKSİZM TEDAVİSİ
Bruksizmin bilinen kesin bir tedavisi yoktur. Ancak ortaya çıkardıkları zararları önlemek amacına yönelik tedavi seçenekleri mevcuttur. Bu amaçla ülkemizde de çok sık yapılan yumuşak apareylerin uyku bruksizmini %50 oranında arttırdığı EMG ile yapılan bir araştırmada gösterilmiştir. Ayrıca bu tür apareylerin dişlerin kapanışında % 67 oranında kalıcı değişikliklere yol açarak azı dişlerinde gömülmeye neden olduğu rapor edilmiştir.
BOTULİNUM TOKSİN
Botulinum toksin ,Clostridium botulinum isimli bir bakterinin ürettiği sinir sistemi üzerine etkiyen bir zehirdir.ilk olarak Scott tarafından 1978 de strabismus (şaşılık) tedavisinde insan sağlığı için kullanılmaya başlamıştır. Botulinum toksin, günümüzde estetik ve tedavi amaçlı olarak birçok alanda kullanılmaktadır. Ancak bu toksinin sadece “hemifasiyal spazm, blepharospazm, strabismus, servikal distoniada, hiperhidrozis, kronik migren ve glabellar çizgilerin tedavisinde” kullanımları FDA tarafından onaylanmıştır. Bruksizmin Botulinum Toksinle tedavisine dair sadece birkaç çalışma mevcuttur ve bu çalışmalarda botulinum toksininin istemli kas kontraksiyonunu azaltarak şiddetli bruksizmi hafiflettiği rapor edilmiştir.Ancak botulinumun bruksizmde kullanımı FDA tarafından onaylanmamıştır.Ayrıca yapılan hayvan çalışmalrında botox’un etkisini sadece uygulanan çiğneme kaslarında değil çevre kaslardada gösterdiği , bunun yanı sıra gelen kuvvetlerin azalması nedeniyle çene kemiğinde osteoporotik değişikliklere neden olduğu gösterilmiştir.
SIKÇA SORULAN SORULAR ?
(-) Ne zaman doktora gitmeliyim?
(+) TMR rahatsızlığınız olduğunu düşünüyorsanız durumunuzu netleştirmek için bu konuda uzman bir doktora görünmenizde fayda var.
(-) Hangi uzmana gitmeliyim?
(+) Dünyada ve ülkemizde bu konuda uzmanlık veren bir kuruluş bulunmamaktadır. Doktor seçerken bu konuda uzun süreli eğitim almış olması ve bunu belgelendirmesi, bu konuda bilimsel çalışmalar yapmış olması kriterleri göz önünde bulundurulmalıdır.
(-) Uzmana gidinceye kadar ne yapabilirim?
(+) Çene hareketlerinizi kısıtlayabilir ve ağrınız şiddetli ise her zaman kullandığınız bir ağrı kesici alabilirsiniz. Yumuşak gıdalarla beslenmeyi tercih etmelisiniz.
(-) TMR Muayenesi nasıldır?
(+) Doktorunuz öncelikle durumunuzu anlayabilmek için yazılı ve sözlü olarak ayrıntılı tıbbi geçmişinizi Detaylı İnceleyecektir. Ardından çene ekleminizin, dişlerinizin ve kaslarınızın ayrıntılı muayenesini yapacaktır. Ağrı vermeyen bir işlemdir. Toplamda 30-60 dak. zamanınızı almaktadır.
(-) TMR nasıl tedavi edilir?
(+) TMR, multifaktöriyel nedenlere dayanmaktadır; dolayısıyla tedavisi multidisipliner olmalıdır. Hastaların % 50’i farmakolojik tedaviden yararlanmakta, % 40’si oral apareyler kullanmakta, %6’ü fizyoterapi gibi konservatif tedavilerden faydalanmaktadır. Hastaların sadece % 1-2’sinde, artrosentez ,artroskopi, artrotomi (açık-eklem cerrahisi), modifiye kondilektomi gibi cerrahi müdahalelere ihtiyaç duymaktadır.
(-) Doktorum yumuşak gece plağı verdi bunu tedavide kullanabilir miyim?
(+) Öncelikle rahtsızlığınızın tam olarak teşhisi konulmalıdır.Hekiminiz gerek gördüğü taktirde size sert bir plaktan gerekli ölçümleriniz yapıldıktan sonra size özel hazırlanmış aparey yapabilir.Yapılan bilimsel araştırmalarda yumuşak apareylerin beklenenin aksine çiğneme kası aktivitelerini arttırdıkları görülmüştür ve tavsiye edilmemektedir. diş sıkma ve gıcırdatma alışkanlığını daha da arttırabileceği vurgulanmıştır.
(-) Doktorum ameliyat dedi. Olmalı mıyım?
(+) Temporomandibular eklem tedavisi nde cerrahi tedavilerin oranı %5 olarak saptanmıştır. Cerrahi tedavilerin kesin ve göreceli olmak üzere iki tip endikasyonu bulunmaktadır. Tümörler, büyüme anomalileri, ankilozlar, kesin endikasyonlar arasında yer almaktadır. Göreceli endikasyonlarda ise, oral ve maksillofasial cerrahi birliğinin önerdiği parametreler göz önünde bulundurulmalıdır. Cerrahi müdahale ancak cerrahi olmayan metodlar etkisiz olduğunda ve ağrı yada disfonksiyon orta derece-şiddetli ise endikedir. Cerrahi tedaviler asemptomatik yada çok az semptom bulunan vakalarda endike değildir. Ayrıca ağrısız ve fonksiyonun iyi olduğu durumlarda da önleyici tedavi olarak kullanılmamalıdırlar.
(-) Doktorum dişlerimdeki yanlış kapanışın, eklem problemine yol açtığını ve düzeltilmesi gerektiğini söyledi. Sorunlarım bu şekilde çözülür mü?
(+) Dişlerin kapanış şeklinin TMR ye neden olduğu düşüncesi çok eskiden beri var olan ancak bilimsel verilerle desteklenmediği için güncelliğini kaybeden bir konudur.TMR tedavisinde özellikle kapanışınızı daimi olarak değiştirecek geri dönüşümsüz tedavi metodlarından (kaplamalar, diş aşındırmaları, ortodontik tedavi, ortognatik cerrahi vb.) kaçınılmalıdır.
(-) Ortodontik tedavi sırasında çenem kilitlendi. Ne yapmalıyım?
(+) Bu durumda mutlaka bir TMR uzmanı tarafından muayene edilmeli, durumunuz tespit edilmeli , gerek görüldüğü taktirde tedaviye ara verilmelidir.Zaten böyle bir durumda ortodontistiniz sizi gerekli uzmana yönlendirecektir.Tavsiye edilen ortodontik tedavi öncesinde TME ile ilgili durumunuzun kayıt altına alınmasıdır.
(-) Var olan sesler ne zaman geçecek?
(+) Tedavinin amacı var olan sesleri geçirmek değildir.Önemli olan fonksiyonlarınızı ağrısız ve etkin bir şekilde gerçekleştirmenizdir.
(-) Ömür boyu aparey mi kullanacağım?
(+) Hayır. Doktorunuz aparey kullanmanıza gerek gördü ise tedavi süresince mutlaka kullanmanızı isteyecektir.Her vakaya göre apareyin kullanım süresi değişmektedir. Tedavi bitiminde doktorunuz sizi hangi durumlarda tekrar apareyi kullanmanız gerektiği konusunda bilgilendirecektir.
